De inzet van ervaringsdeskundigen bij mentale problematiek wordt over het geheel genomen steeds meer als normaal beschouwd. Zowel binnen de GGZ als in het sociaal domein. Veel gemeenten kennen wel een of andere vorm van zelfregie of herstelinitiatief. Op het gebied van suïcidaliteit blijft de inzet van ervaringsdeskundigen nog steeds erg moeilijk. Het praten over suïcidaliteit, of de dood in het algemeen, is voor de meeste mensen erg moeilijk. Dit gaat ook op voor veel ervaringsdeskundigen en hulpverleners. Daarnaast hebben hulpverleners nog vaak de angst dat de ervaringsdeskundige weer terugvalt in oude patronen, het is toch “een ex cliënt”.
Dat is de reden waarom in 2022 de Stichting Suïcide Preventie Centrum de opdracht heeft gegeven tot het opstellen van een adviesnota. Antwan Wiersma en Rita van Maurik hebben met behulp van een werkgroep die bestond uit psychologen, psychiaters, verpleegkundigen en ervaringsdeskundigen de adviesnota “Inzet Ervaringsdeskundigen bij suïcidaliteit” opgesteld. In 2023 is de adviesnota “Inzet Ervaringsdeskundigen bij Suïcidaliteit” gepresenteerd tijdens een bijeenkomst in Leiden. De adviesnota is onderdeel van het project Systematische Aanpak Suïcidaliteit in de GGZ (SAS), een project dat deel uitmaakt van de Landelijke Agenda Suïcidepreventie 2021-2025.
De angst die er heerst bij hulpverleners, betreffende de terugval bij ervaringsdeskundigen, en bij de ervaringsdeskundigen (praten over de dood) zijn aspecten waar wat aan gedaan kan worden. Uit de adviesnota kwam duidelijk naar voren dat iedereen graag een bepaalde vorm van zekerheid en veiligheid zocht omtrent de inzet van ervaringsdeskundigen. Dat heeft ertoe geleid dat de Stichting Suïcide Preventie Centrum de training Ervaringsdeskundige Suïcidaliteit (ED-S) heeft ontwikkeld. In 2023 en 2024 hebben er ruim 140 ervaringsdeskundigen deze training gevolgd.
Meerwaarde
Wat is de meerwaarde van de inzet van ervaringsdeskundigen bij suïcidaliteit? Kan een hulpverlener niet hetzelfde bieden? De laatste vraag is simpel te beantwoorden, Nee dat kan een hulpverlener niet. Een van de kenmerken van een ervaringsdeskundige suïcidaliteit is dat hij/zij zelf te maken heeft gehad met suïcidaliteit. Hierdoor beschikt de ervaringsdeskundige over een bron van praktijkkennis die een hulpverlener niet heeft en hopelijk ook nooit zal krijgen.
Iemand die zelf te maken heeft gehad met suïcidaliteit kan, mits goed ondersteund, begeleid en getraind, de ander de erkenning geven waar hij of zij behoefte aan heeft. Het gaat hier om het daadwerkelijke begrijpen en niet om het begrip hebben. De Ervaringsdeskundige Suïcidaliteit is in staat om te werken vanuit zijn eigen ervaring zonder zelf de belangrijkste rol op zich te nemen. Het gaat om de ander, niet om het eigen verhaal van de ervaringsdeskundige. Het gaat om het gezien en gehoord worden, het erkend worden en het vinden van herkenning. Daarnaast is de Ervaringsdeskundige Suïcidaliteit in staat om de ander de ruimte te geven, ruimte voor het uiten van gedachten zonder dat dit tot, vaak onnodige, interventies gaat leiden. De Ervaringsdeskundige Suïcidaliteit weet ook als geen ander aan te voelen wat de ander zegt, zonder dat dit uitgesproken wordt.
Daarnaast is een van de kenmerken van een ervaringsdeskundige dat hij of zij in staat is om samen met de ander op ontdekkingstocht te gaan. Een reis waarin gezocht wordt naar de behoefte van de ander en de meest passende oplossing hiervoor. Zonder daarbij de weg vrij te maken of de leiding te nemen.